Podstawki przedwojenne (for English version scroll down)

W tej części katalogujemy podstawki od najstarszych znanych (przełom XIX i XX wieku) do roku 1945. Jako końcową datę przyjmujemy moment ostatecznego ustalenia granic po II wojnie światowej. Znajdują się zatem tutaj także podstawki wydane podczas wojny na Kresach Wschodnich, w okresie istnienia lokalnych republik, a następnie Sowieckich Republik Rosyjskich.

W tym dziale znajdują się podstawki ze wszystkich browarów leżących na następujących obszarach:

  • II Rzeczpospolita w tym Kresy Wschodnie - podstawki wydane do roku 1945, także podczas okupacji niemieckiej i sowieckiej,
  • Ziemie Odzyskane - podstawki wydane w niemieckich browarach mieszczących się na obecnym terenie Polski,
  • Wolne Miasto Gdańsk - podstawki wydane do roku 1945,
  • Karwina - browar z Zaolzia, które w latach 1918-20 oraz 1938-39 było zajęte przez Polskę, katalogujemy wszystkie podstawki wydane do roku 1945 zarówno polsko-, czesko- jak i niemieckojęzyczne.

Kryteria techniczne:

  • podstawki podzielono na trzy grupy wg. czasu produkcji i użytkowania: do 1918 roku, 1919-1939 oraz 1939-1945,
  • podstawki podzielono również wg. kryterium materiału, z którego zostały wykonane: tektura, papier, drewno, porcelana; w katalogu nie zostały umieszczane tzw. dropcatchery,
  • za osobne wzory uznane zostały podstawki powstałe w wyniku wykonania na danym wzorze oficjalnego nadruku/przedruku, niezależnie od jego sposobu wykonania i umiejscowienia; pieczątka nie jest uznawana za nadruk/przedruk (wyjątek: Miłosław PW_MILFO-003),
  • podstawki okupacyjne z powojennymi nadrukami/przedrukami znajdują w katalogu podstawek powojennych,
  • w katalogu umieszczane zostały tylko wyraźne różnice kolorystyczne podstawek, drobne różnice uznawane są jako odmiany i wspomniane w opisie danego wzoru; w katalogu nie umieszczano również podstawek, których różnice kolorystyczne powstały w wyniku: zalania, długotrwałego wystawienia na działanie słońca lub innych czynników zewnętrznych (pleśń, grzyb itp.),
  • dane dotyczące rozmiarów poszczególnych wzorów zostały zweryfikowane z oryginałami, kiedy nie było to możliwe w rubryce „rozmiar” podano „?”,
  • czarno-białe skany/zdjęcia w katalogu oznaczają, że plik graficzny został przygotowany z kserokopii podstawki, co do której jest pewność, że istnieje, ale jak dotychczas nie było możliwości wykonania kolorowego skanu/zdjęcia,
  • w katalogu nie zostały umieszczane podstawki:
    • których różnice w wielkości są mniejsze niż 5 mm, o ile nie zmieniła się matryca,
    • których różnice wynikają z użycia innych odmian danego materiału (np. różna grubość materiału, różne rodzaje tektury, papieru itp) i/lub z tradycyjnego sposobu druku (nie do końca odbite matryce itp.),
    • których różnice wynikają z rotacji awersu względem rewersu,
    • które powstały poprzez ingerencję w ich strukturę: podstawki przepołowione, z dorabianym rewersem itp.,
    • co do których nie ma pewności, że zostały wydrukowane i używane przez browary tzn. wzory, które istnieją w opublikowanych przez drukarnie wzornikach lub istnieją do nich matryce, ale nie są znane fizyczne egzemplarze.

Prewar coasters

In this part we included the coasters from the first known pieces (at the turn of 19th and 20th centuries) to 1945. As the end date we took the moment of final polish boarder establishing after second world war. We also added coasters issued during wars in Eastern Boarderlands (pol. Kresy Wschodnie, Kresy), in the period of local republics existing and then – Soviet Republics.

This chapter contains coasters from the following areas:

  • Second Polish Republic (pol. II Rzeczpospolita) including Eastern Boarderlands – coasters issued until 1945, also during German and Soviet occupation,
  • Recovered Territories (pol. Ziemie Odzyskane) – coasters issued by German breweries and located in present-day territory of Poland,
  • Free City of Danzig (pol. Wolne Miasto Gdansk) – coasters issued until 1945,
  • Karwina – brewery from Zaolzie area which in 1918-1920 and 1938-1939 was occupied by Poland. We catalog here all coasters issued until 1945 including Polish-, Czech- and German-language pieces.

Technical criteria:

  • Coasters were divided into three groups according to release date: until 1918, 1919-1939 and 1939-1945,
  • Coasters also were divided according to the production material: cardboard, paper, wood, porcelain (there are no dropcatchers in the catalog),
  • As separate coasters we recognized all items with official overprint (stamp is not recognized as overprint – exception is PW_MILFO-003),
  • Occupied coasters with after-war overprint are located in after-war part of catalog (pol. Powojenne),
  • Catalog includes coasters with clear color differences – minor differences are treated as a variant,
  • Dimension data were verified with original pieces – if there was no possibility to check it, we add a question mark,
  • Black-and-white scans/pictures mean they were prepared from photocopies but there is a certainty the coaster exists,
  • In the catalog there are no coasters:
    • With dimensions less than 5mm (if the matrix didn’t change),
    • With differences regarding to material variants (e.g. different kinds of cardboard, its thickness, etc.),
    • With differences regarding to obverse and reverse rotation,
    • Made by human intervention (removing reverse, etc.),
    • With no certainty they really exist – it’s regarding to pieces published in printer’s patterns or existing matrix but there are no physical items known.

Grupy piwowarskie, inaczej koncerny, to spółki zrzeszające kilka browarów, które należą do jednego właściciela. W Polsce wyróżniamy:

     1) Grupa Żywiec – obecnie należy tu wymienić  pięć browarów: Cieszyn (Zamkowy), Elbląg, Leżajsk, Warka oraz Żywiec
   2) Carlsberg Polska – w skład tego koncernu wchodzą browary: Okocim, Sierpc, Szczecin (Bosman)
   3) Kompania Piwowarska – grupa tworzona przez browary: Lech (Poznań), Tychy, Białystok (Dojlidy)
   4) Van Pur – browary tworzące spółkę: Łomża, Rakszawa, Zabrze, Koszalin, Jędrzejów
     5) Browary Regionalne Jakubiak - tu wyróżniamy następujące browary: Ciechanów, Lwówek Śląski, Bojanowo, Biskupiec. W trakcie budowy jest kolejny browar w Darłowie

    Nie każdy musi zgadzać tym co zostało przedstawione w katalogu. Aby jednak ułatwić sobie i innym zbieranie, poniżej zamieszczamy zasady jakimi się kierowaliśmy umieszczając podstawki w katalogu. Może wydawać się, że jest tego bardzo dużo, jednak praktyka lat poprzednich pokazała, że warto jest ustalić pewne dokładnie zasady na samym początku.

 

  1. Działy katalogu
  • - podstawki przedwojenne: czyli podstawki od najstarszych znanych do roku 1945. W tym dziale umieszczamy podstawki ze wszystkich browarów leżących w granicach II RP (wraz z Kresami Wschodnimi), oraz podstawki wydane w tym okresie przez browary z miast znajdujących się obecnie w granicach Polski (Ziemie Odzyskane), a także z browaru w Karwinie (browar z Zaolzia, które to w latach 1918-20 oraz 1938-39 było zajęte przez Polskę).
  • - podstawki powojenne: czyli podstawki wydane od 1945 roku, wliczając w to także powojenne przedruki na starszych podstawkach (zgodnie z zasadą, że podstawka datowana jest na ten rok, w którym była na niej ostatnie ingerencja drukarska).
  • - podstawki importowane: czyli podstawki od piw, które w czasie wydania nie były warzone w Polsce, jednak podstawka była z polskiego rynku lub miała polskie napisy.
  • - podstawki giełdowe: podstawki wydane przy okazji giełd kolekcjonerskich, zarówno te wydane przez browary, jak i te, wydane z inicjatywy kolekcjonerów, zarówno za zgoda browaru jak i bez niej.
  • - podstawki knajpiane: podstawki wydane przez knajpy oraz restauracje.
  • - ciekawostki: czyli podstawki z rozlewni piwa, próby drukarskie, podróbki lub podstawki wydane przez prywatne osoby, ciekawostki podstawkowe oraz wszystko inne, co nie znalazło miejsca w innych działach.
  • - poczekalnia: czyli miejsce gdzie lądują podstawki, co do których nie mamy pewności gdzie powinny się znaleźć.  

 

  1. Co uznajemy za podstawkę browarnianą

Wszelkie podstawki związane z browarem, a zatem takie, które mają nadrukowaną nazwę piwa, browaru lub grupy browarniczej (kapitałowej), jej znaki firmowe oraz zastrzeżone logotypy czy hasła reklamowe. Wyjątkiem są podstawki od napoi bezalkoholowych produkowanych dawniej na terenie browarów. 

  1. Próby

Podstawki znane jako próby drukarskie lub próby marketingowe umieszczone są w oddzielnym dziale. Może jednak się zdarzyć, że nie mamy odpowiedniej wiedzy na temat danych podstawek, zwłaszcza starszych wzorów. W takim wypadku podstawki te umieszczone są w głównym katalogu. 

  1. Rozmiary podstawek

Do celów katalogowych uznaliśmy, iż jako osobny wzór (numer katalogowy) umieszczamy wyłącznie podstawki różniące się wymiarami co najmniej o 5mm. Jeśli dane wzory mają mniejsze różnice, umieszczamy taką informację w komentarzach. Jeśli jednak różnią się wymiary elementów nadruku na podstawce, to zaliczana jest ona jako nowy wzór, bez względu na wymiary całej podstawki. 

  1. Różnice w kształcie rogów podstawek

Do celów katalogowych uznaliśmy, że różne rodzaje zaokrąglenia rogów podstawek (drobne różnice w wycięciu wzoru) nie będą uznawane za osobne wzory (numery katalogowe) a jedynie wpisywane w komentarz jako dodatkowa informacja. 

  1. Podstawki z niewyciętymi rogami

W latach 90. część drukarni (głównie drukarnia ART) wypuściła na rynek wzory podstawek, których nie wszystkie partie miały prawidłowo wycięte rogi. Podstawki te funkcjonowały w obiegu w związku z czym zostały one uznane za osobne wzory.

  1. Różne materiały wykonania

Podstawki z tym samym nadrukiem lecz wykonane na różnych materiałach (tektura, tektura kredowa lub lakierowana, korek, metal, plastik, filc itp.) uznawane są w katalogu za osobne wzory. 

  1. Odmiany materiału

Podstawki wykonane z tego samego materiału lecz różniące się grubością lub odmianą materiału (papier jasny-ciemny, biały-szary, cienki-gruby, matowy-połyskliwy, korek o grubym bądź cienkim ziarnie itp.) uznawane są za odmiany i informacja taka jest wpisana do komentarza przy danej podstawce. 

  1. Błędodruki

To podstawki, które w wyniku błędów drukarskich, wcześniejszego zakończenia procesu druku, lub nie wycięcia z arkuszy drukarskich posiadają różnice w stosunku do oryginalnych wzorów. Do błędów tych wliczają się brak jednego koloru, czy przesunięcia elementów druku. Takie podstawki nie są wyszczególnione w katalogu. Czasem jednak drukarnie wypuszczają podstawki z błędem, które trafiają do masowego obiegu np. z błędami ortograficznymi, błędami w datach, brakiem nadrukowanego elementu. Tego typu podstawki, są uwzględnione jako nowe wzory (numery katalogowe) na stronie. 

  1. Współprace knajp oraz browarów

Podstawki powstałe w wyniku współpracy restauracji (knajp, pubów, barów) uznaje się w katalogu, o ile powstały one na firmowym wzorze podstawki lub w wyniku oficjalnej współpracy danego miejsca z browarem, oraz na podstawce znajduje się oficjalny logotyp (znak towarowy) chociaż jednej marki piwa, browaru lub koncernu. W innych wypadkach podstawka umieszczana jest w dziale knajpianym oraz z ciekawostkami. Podstawki z miejsc zamawiających w browarach piwo pod własną marką, są uwzględniane w katalogu jedynie w przypadku, gdy na podstawce wyraźnie zaznaczona jest marka piwa lub informacja o browarze ją produkującym.

  1. Podstawki wielkoformatowe

Uznaje się w katalogu tak samo jak podstawki o „normalnych rozmiarach” i posiadają one osobny numer katalogowy. 

  1. Cienkie podstawki

Podstawki takie, które w odosobnionych przypadkach mogą także spełniać formę okazjonalnych kuponów uznaje się w katalogu i posiadają one osobny numer katalogowy. 

  1. Podstawki marek zagranicznych warzonych w Polsce

Podstawki od zagranicznych marek piw uznaje się za polskie wyłącznie jeśli zostały one wydane w okresie gdy piwo to warzone było na terenie Polski oraz gdy posiadały one nadruki w języku polskim lub jednoznacznie identyfikujące je z wydaniem w Polsce (logotyp, adres internetowy, impreza okolicznościowa). 

  1. Podstawki jednostronne

Uznaje się za osobne wzory, nie uwzględnia to podstawek których rewers został sztucznie oddzielony od oryginalnej dwustronnej podstawki. 

  1. Różnice rastru i cieni

Różnice w intensywności cieni oraz elementów rastrowych są uznawane jako odmiany i informacja taka jest wpisana w opisie danej podstawki.

  1. Podstawki charytatywne

Podstawki wydane w ramach wsparcia finansowego osób/miejsc/wydarzeń. Z uwagi na ich specyfikę i zazwyczaj bardzo ograniczony nakład, do głównego katalogu będą trafiać tylko wzory wydane w ilości co najmniej 20szt.

  1. Podstawki z browarów kontraktowych

To podstawki z browarów, które fizycznie nie istnieją, a warzą jedynie w innych zakładach piwowarskich na zasadzie wynajęcia warzelni (np. Pinta – warzy w Browarze na Jurze w Zawierciu) w oparciu o własne receptury, często własne składniki oraz posiadające osobną dystrybucję. Podstawki takie klasyfikujemy wg browaru kontraktowego z odpowiednią informacją, gdzie piwo w danym okresie było warzone (patrz kategoria ‘Kontraktowe’). Browarami kontraktowymi nie są marki zlecone np. marketów lub innych podmiotów.

Poniżej przedstawiamy listę browarów kontraktowych wraz z browarami, w których te pierwsze warzą swoje piwa. Kolejność alfabetyczna.

Arcybrowar – Browar Jan Olbracht - Piotrków Trybunalski,

Baba Jaga - Browar Jan Olbracht - Piotrków Trybunalski,

Beer City – Browar Zodiak - Kłodawa,

Birbant – Browar Zarzecze,

Brewski - Browar Kazimierz - Zakrzów,

Brodacz – Stary Browar Kościerzyna,

Brokreacja – Browar Gryf - Szczyrzyc,

Browanza - Browar Marysia - Szczyrzyc,

Chmielarium – Browar Zodiak - Kłodawa,

Deer Bear - Browar Wąsosz,

Doctor Brew – Browar Bartek – Cieśle,

Dwa Miasta - Maryensztadt - Zwoleń,

Dziki Wschód - Maryensztadt - Zwoleń,

Faktoria – Browar Zodiak – Kłodawa,

Genius Loci – Browar Słociak – Opole,

Golem - Browar Kamionka,

Harpagan - Browar Kamionka,

Hopkins – Stary Browar Kościerzyna,

Hulaj Dusza – Browar Tarczyn,

Karpaty Zdrój – Browar ZZ Wojkówka,

Karuzela - Browar Palatum - Marysin Wawerski,

Kingpin – Browar Zarzecze,

Kombornia - Browar Eureka - Tarnowiec,

Komitet – Browar Marysia – Szczyrzyc,

Kraftwerk – Browar Majer - Gliwice, Browar Wąsosz,

Langier Beer - Browar Pivovaria - Radom,

Mały Kurek – Browar Słociak – Opole,

Ninkasi – Browar Kowal – Koszalin,

Olimp – Browar Zodiak – Kłodawa, Krajan – Nakło,

Pavlacz – Browar Zodiak – Kłodawa,

Pinta – Browar Na Jurze – Zawiercie, Browar Zarzecze,

Piwo Warownia – Browar Gryf – Szczyrzyc,

Piwoteka – Browar Jan Olbracht – Piotrków Trybunalski,

Raduga – warzą w kilku browarach, obecnie przede wszystkim w Browarze Zapanbrat,

Rebelia – Browar Wąsosz,

Rockmill – Browar Bytów,

SzałPiw – Browar Wąsosz,

Trzech Kumpli – pierwotnie Browar ZZ Wojkówka, obecnie Zapanbrat w Żywcu,

Witch Beer – Browar Kamionka,

Wrężel – Browar Zarzecze,

Z Centralnej Polski - Browar Zodiak - Kłodawa,

Za Miastem – Browar Zodiak – Kłodawa.

 

UWAGA: AleBrowar, Perun, Stary Kraków oraz Kazimierz były pierwotnie browarami kontraktowymi, obecnie posiadają własne zakłady. Poprzez to ich podstawek należy szukać w dziale Powojenne (AleBrowar - Lębork, Perun - Budziszyn, Stary Kraków - Wronin, Kazimierz - Zakrzów).